Քիմիա ♛

Ատոմ,մոլեկուլ:Պարզ և բարդ նյութեր:

Հին Հունաստանի հռչակավոր փիլիսոփա Դեմոկրիտոսը դեռևս 2500 տարի առաջ եզրակացրեց՝ բոլոր նյութերը կազմված են մանրագույն, անտեսանելի, հավերժ շարժման մեջ գտնվող մասնիկներից: Այդ մասնիկները հույն փիլիսոփաներն անվանեցին ատոմներ(ատոմոս բառը հունարենից թարգմանաբար նշանակում է անբաժանելի): Ժամանակակից ֆիզիկոսները հաստատեցին, որ ատոմները թեև անզեն աչքի համար տեսանելի չեն, բայց իրականում գոյություն ունեն: Ատոմ անվանումը զուտ պատմական է: XX դարում ֆիզիկոսներն ապացուցել են, որ ատոմը ֆիզիկական ճանապարհով կարելի է բաժանել այսպես կոչված տարրական մասնիկների և ստանալ ատոմային էներգիա: Հաստատվել է, որ ատոմը ֆիզիկապես բաժանելի է: Այդ խնդրի ուսումնասիրությամբ զբաղվում է ֆիզիկան: Քիմիան ուսումնասիրում է նյութերն ու քիմիական ռեակցիաները, որոնցում ատոմները չեն բաժանվում:

 Ատոմները նյութի փոքրագույն, քիմիապես անբաժանելի մասնիկներն են,էլեկտրաճեզոք են:

Ներկայումս հայտնի է 117 քիմիական տարր: Երկրի վրա և տիեզերքում հայտնա-բերվել է 92 տեսակի ատոմ, որոնք միմյանցից տարբերվում են կառուցվածքով, չափերով և զանգվածով: Մնացած 25-ը ստացվել են արհեստական ճանապարհով՝ տարբեր ֆիզիկական եղանակներով: Դրանք անկայուն են և փոխարկվում են մեկը մյուսի: Տարբեր տեսակի ատոմների մասին տեղեկություններն ընդհանրացված են Ջոն Դալթոնի մշակած ատոմային տեսության մեջ: Այդ տեսության էությունը հետևյալն է.                                                                                                                                       
      Ատոմա-մոլեկուլային տեսություն
1.Գոյություն ունեն մոլեկուլային,ատոմային և իոնային կառուցվածքով նյութեր: 

2. Մոլեկուլը նյութի փոքրագույն մասնիկն է,որը պահպանում է նյութի հատկությունները:

3. Մոլեկուլները կազմված են ատոմներից:
4.Ատոմը հունարենից թարգմանվում է անբաժանելի:
5.Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ և ատոմները և մոլեկուլները պահպանվում են,քիմիական երևույթների ժամանակ մոլեկուլները քայքայվում  են,ատոմները պահպանվում են:
6. Ատոմները քիմիապես անբաժանելի մասնիկներ են:
7.և մոլեկուլները և ատոմները գտնվում են անընհատ շարժման մեջ:
8.Քիմիական տարրը միատեսակ հատկություններով օժտված ատոմների որոշակի տեսակ է:
9.Միևնույն տեսակի կամ տարրի ատոմների միացումից առաջանում են պարզ նյութեր,երկու և ավելի տեսակի ատոմների կամ տարրերի միացումից` բարդ նյութեր:

 ԳԻՏԵ՞Ք, ՈՐ

 1. Հին Հունաստանի իմաստուն այրերը տարր հասկացությունը գործածել են դեռևս մեր թվարկությունից 5 դար առաջ: Սակայն նրանք տարրեր (ավելի ճիշտ՝ սկզբնատարրեր) էին համարում հողը, ջուրը, օդն ու կրակը:

 2. XIX դարի հայ գիտնական Մաթևոս Սաղաթելյանը 1842 թ. Վիեննայում հրատարակած «Համառոտ բնական գիտություն» գրքում քիմիային մեծ տեղ է հատկացրել: Սաղաթելյանը քիմիական տարրը սահմանել է հետևյալ ձևով. «Մասերը, որոնք որ ալ ուրիշ կազմիչ մաս չունին, այսինքն մարդուս գիտությունը ալ չկրնար բաժնիլ, տարր կըսվի»:

 Քիմիական տարրերի ատոմները տարբեր ձևերով միանում են` առաջացնելով նյութեր: Նյութերը լինում են պարզ և բարդ:

Քիմիկոսների միջազգային լեզուն տարրերի անվանումն է լատիներենով: Յուրաքանչյուր լեզվով նույնպես տարրերն ունեն իրենց անվանումները, բայց դրանք հաճախ չեն համընկնում լատիներենին: Օրինակ`հայերեն արծաթ տարրի անվանումը լատիներեն Argentum է: Որպես քիմիական նշան՝ շվեդ քիմիկոս Ի. Բերցելիուսի առաջարկությամբ հիմնականում ընդունվել են քիմիական տարրի լատինական կամ հունական անվանումների սկզբնատառերը` գլխատառերով գրված: Եթե մի քանի տարրերի անվանումների սկզբնատառերը նույնն են, ապա Բերցելիուսի առաջարկով առաջին տառի մոտ փոքրատառով գրվում է հաջորդ տառերից որևէ մեկը, օրինակ` կալցիում (Calcium)` Ca, պղինձ (Cuprum)` Cu, կոբալտ (Cobaltum)`Co և այլն:

Որոշ քիմիական տարրերի նշաններն ու անվանումները

№	Քիմիական տարրերի հայերեն անվանումը	Քիմիական տարրերի լատիներեն անվանումը	Լատինական անվան արտա-  սանությունը	Քիմիական նշանը	Քիմիական նշանի արտասանու- թյունը
1	Թթվածին	Oxygenium	Օքսիգենիում	O	O
2	Ջրածին	Hydrogenium	Հիդրոգենիում	H	Հաշ
3	Ազոտ	Nitrogenium	Նիտրոգենիում	N	Էն
4	Ածխածին	Carboneum	Կարբոնեում	C	ցե
5	Ֆոսֆոր	Phosphorus	Ֆոսֆորուս	P	Պէ
6	Ֆտոր	Fluorum	Ֆլուորում	F	Ֆտոր
7	Յոդ	Jodum	Իոդում	J	Յոդ
8	Կալիում	Kalium	Կալիում	K	Կալիում
9	Բրոմ	Bromum	Բրոմում	Br	Բրոմ
10	Սիլիցիում	Silicium	Սիլիցիում	Si	Սիլիցիում
11	Նատրիում	Natrium	Նատրիում	Na	Նատրիում
12	Կալցիում	Calcium	Կալցիում	Ca	Կալցիում
13	Բարիում	Barium	Բարիում	Ba	Բարիում
14	Ալյումին	Aluminium	Ալյումին	Al	Ալյումինիում
15	Երկաթ	Ferrum	Ֆեռում	Fe	Ֆեռում
16	Ծծումբ	Sulphur	Սուլֆուր	S	Սուլֆուր
17	Պղինձ	Cuprum	Կուպրում	Cu	Կուպրում
18	Ոսկի	Aurum	Աուրում	Au	Աուրում
19	Քլոր	ChIorum	Քլորում	Cl	Քլոր
20	Մագնեզիում	Magnezium	Մագնեզիում	Mg	Մագնեզիում
21	Արծաթ	Argentum	Արգենտում	Ag	Արգենտում
22	Մանգան	Manganum	Մանգանում	Mn	Մանգանում
23	Ցինկ	Zincum	Ցինկում	Zn	Ցինկում
24	Կապար	Plumbum	Պլյումբում	Pb	Պլյումբում
25	Սնդիկ	Hydrargyrum	Հիդրարգիրում	Hg	Հիդրարգիրում

Նյութի,անվան.	Ագրեգատային վիճակը	Գույնը	Հոտը	Համը	Խտութ.	Լուծ.ջուր	Tհալման Tեռման.	Ջերմաէլ.	Պլաստիկություն
ջուր	հեղուկ	-	-	-	1,00*	-	0,100	-	-
Կերակրի աղ	պինդ	սպիտակ	-	աղի	2,17	լավ	-	-	-
թթվածին	գազ	-	-	-	0,00143	-	-219,-180	քիչ	-
կավիճ	Պինդ	սպիտակ	-	-	2,71	Քայքայ.	քայքայվում	Չի լուծում	-
Ացետոն	Հեղուկ	-	նոռմալ	-	0,79	-	-95,56	Միախառնաված է ցանկացած  հարաբերությամբ	-
Երկաթ	Պինդ	արծաթագույն	-	-	7,81	-	1536,2870	Չի լուծվում	-
Շաքար	պինդ	սպիտակ	-	քաղցր	1,59	լավ	180,քայքայվում է	լավ	-
Պղինձ	պինդ	արծաթագույն	-	-	8,96	-	2543,չի լուծվում	Չի լուծվում	-
Քացախաթթու	հեղուկ	-	Սուր հոտ	Թթու համ	1,05	լավ	17,118	Միախառնաված է ցանկացած  հարաբերությամբ	-

1. Ինչ է երևույթը
2. Բնության մեջ տեղի ունեցող փոփոխությունները,կոչվում են բնության երևույթներ
3. Որ երևույթն է կոչվում ֆիզիկական,բերել հինգական օրինակներ
4. Կայծակի որոտալը, ձյան գալը,կարկուտը և արևի շողալը:
5. Որ երևույթն է կոչվում քիմիական,բերել հինգական օրինակներ
6. Աղը փոշի վիճակում,շաքարավազը փոշի վիճակում,բաժակի կոտրվելը,ձյան հալումը,տետրի ճղվելը:
7. Որոնքն են քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները:  
8. Օրինակ՝հոտի,գույին,համի փոփոխությունները:

Իմ կարծիքով,Քիմիան ամենահետաքրքիր բնագիտական առարկան է:Ինձ շա՜տ հետաքրքրիր է  այս դասը:ՙՙ ՙԿանոնները քիմիայի լաբորոտորյաում՚ ՚:Դրանք են՝

1_Քիմիայի լաբորոտորյաում,սնունդ սեղանին չթողնել,քանզի հնարավոր է սեղանը կեղտոտ լինել,իսկ երբ դուք հետո ուտեք այդ սնունդը,ապա կթունավորվեք:

2_Լաբորոտոր աշխատանքների և փորձեր կատարելու ընդհացքում լինել վերնահագուստով ՚՚ ՚Խալատով,ձեռնոցներով և համապատասխան ակնոցներով՚ ՚:

3_Հարկավոր է օգտվել միայն այն նյութերից,որոնց վրա գրված է պարունակությունը,այսինքն ինչից է այն պատրաստված:Իսկ եթե մենք չիմանանք,ապա դրանք խառնելով շա՜տ վատ ռեակցիա կստացվի:

4_Ուշադիր լսել ուսուցուհուն,դա առաջին պայմանն է,որպեսզի լավ հասկանանք տվյալ թեման:

5_Խստիվ արգելվում է,նյութերի հոտը որոշելու նպատակով չի կարելի անոթը մոտեցնել  դեմքին, այլ  ձեռքի  ափով շարժում  կատարեք  անոթի  բերանից  դեպի  քիթը:

6_Տվյալ փորձը կատարելուց հետո,մաքրել սեղանը և հավաքել բոլոր նյութերը

Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան,քիմիայի ուսումնասիրման ոլորտները

Քիմիան ուսումնասիրում է նյութերի բաղադրությունը, կիրառումը, նյութերի հատկությունները, կառուցվացքը և այլն։

Ինչպիսի բնագիտական գիտություններ գիտեք

Քիմիա ֆիզիկա, կենսաբանություն, աշխարհագրություն, աստղագիտություն և էկոլոգիա:

Ինչ է նյութը և մարմինը

Մարմինները կազմված են նյութերից, իսկ նյութերը այն են ինչից կազմված են մարմինները։

Ինչ նյութերից են կազմված հետևյալ մարմինները՝քանոնը,արձանը,ամանեղենը,զարդերը։

քանոնը- երկաթից և պլաստմասայից

արձանը-երկաթից և բրոնզից։

ամանեղենը- կավից, ապակիյից և պլաստմասայից։

ձարդերը-ոսկուց-կավից և երկաթից։

Քիմիան և բժշկությունը

Դեղագործական քիմիայի հիմնադիրը Հայաստանում Արմենակ  Մնջոյանն է։ Հայրենական մեծ պատերազմի(1941-194ա5 թվականներ) տարիներին ԵԲԻ-ում նրա ղեկավարությամբ սինթեզվել և արտադրության մեջ են ներդրվել ռազմաճակատին ու թիկունքին անհրաժեշտ դեղանյութեր։Կենսաբանորեն ակտիվ նյութերի սինթեզը հետագայում ծավալվել է Արմենակ Մնջոյանի ղեկավարած քիմիադեղագործական լաբորատորիայում, որի հիման վրա 1955 թվականին ստեղծվել է Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության Գիտությունների Ակադեմիայի նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտըը:

Այստեղ սինթեզվում են նոր նպատակային օրգանական միացություններ, ուսումնասիրվում դրանց կենսբանական ակտիվությունը, բացահայտվում օրգանական միացությունների կառուցվածքի և կենսբանակսն ակտիվության միջև եղած կապը, կատարվում են կլինիկական փորձարկումներ։ Քսաներորդ դարում նշանավոր ձեռքբերումներից էր օրգանական նոր դեղեր ստանալը :Կաին շատ հիվանդություններ,որոնք  անբուժելի էին դառնում:VI դարերում ժանտախտը անբուժելի հիվանդություն էր համարվում,շատ մահացություններ էր գրանցվում:1345-1350 թ. Եվրոպայում 25 միլիոն մարդ է մահացել:Գրիպի զոհ է դարձել  1918 թ.,որը կոչվում էր <<իսպանական գրիպ>>:Սինթեզ 

  լաբորատորյաներում նոր դեղերի ներդրմամբ բժշկական պրակտիկայում փրկվեցին հարյուր միլիոնավոր մարդկային կյանքեր:

Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան

Քիմիան ուսումնասիրում է նյութերը նրանց բաղադրությունը կառուցվացքը, կիրառումը,հատկությունները:

Ինչ բնագիտական առարկաներ գիտեք

Քիմիա,Ֆիզիկա,Կենսաբանություն,Աշխարագիտություն,հողագործություն, աստղագիտություն:

  Ինչ է նյութը և մարմինը

Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները կոչվում են  մարմիններ:Այն ինչից կազմված են ֆիզիկական մարմինները կոչվում են նյութեր:

  Ինչ նյութերից են կազմված հետևյալ մարմինները՝քանոնը,արձանը,ամանեղենը,զարդերը   

Քանոն-երկաթ,պլասմաս,ապակի,ռեզին:

Արձան-ոսկուց,երկաթ,արծաթ,պլասմաս,քար մարամար:

Ամանեղեն-ապակի,ճենապակիա,ոսկիա,պլասմաս:

Զարդեր-Ոսկի,արծաթ,փայտ,պլասմաս: